Vùng đất của những điều thần bí
Bán đảo Yucatan là một vùng đất khô cằn không có sông suối, chỉ có hai chiếc giếng lộ thiên lớn cung cấp nước ngọt quanh năm cho Chichen và cũng là điều kiện để tồn tại của người Maya tại khu vực này. Trong hai chiếc giếng đó, giếng Sagrado được gọi là Giếng Thiêng vì người Maya coi miệng giếng là cánh cửa để đến một thế giới khác, họ thả các vật quý và cả người xuống để tế thần mưa Chaac.
Chichen Itza thực sự phát triển vào khoảng năm 600 SCN, khi đó khu vực này là trung tâm chính trị, văn hóa, xã hội, kinh tế và đời sống tư tưởng của vùng đất thấp Bắc Maya, nhờ công của vua Toltec, Quetzalcoatl tiến quân vào vùng đất cùng với người dân địa phương biến Chichen thành thủ đô của mình. Theo biên niên sử của người Maya, Chichen Itza suy tàn sau nội chiến và khởi nghĩa nổ ra năm 1221, quyền cai trị Yutacan rơi vào tay người Maya, trung tâm quyền lực không nằm ở Chichen nữa mà chuyển về Mayapan.
Cái tên Maya "Chich'en Itza" có nghĩa "tại miệng giếng của Itza ". Dù đây là tên thường được dùng để gọi nơi này trong những thời kỳ tiền Columbo, nó cũng là tên chỉ những biên niên sử cổ đại như Uucyabnal, có nghĩa "Bảy vị vua cai trị vĩ đại".
Khu di tích đền thờ Kukulcan ở quần thể Chichen Itza
Dấu ấn từ nền văn minh đã mất
Công trình chính của quần thể Chichen Itza rộng 6,5km2 là các kim tự tháp của người Maya có niên đại trên 1.500 năm. Nổi bật nhất trong khu di tích là đền thờ Kukulcan (tên Maya của vua Quetzalcoatl), thường được gọi là EL Castillo (Lâu đài). Đây là một công trình kim tự tháp bậc với các mái phẳng cùng bậc thang ở cả bốn cạnh dẫn đến ngôi đền trên đỉnh. Mỗi cạnh của kim tự tháp có 91 bậc, nhân với 4 là 364 bậc, cộng với 1 bậc lên đỉnh là 365 bậc.
Công trình cao 24m, ngôi đền trên đỉnh cao 6m, mặt phẳng chân đền có chiều dài cạnh là 55,3m. Những con số trên cho thấy sự phát triển của người Maya về Dương lịch. Tại thời điểm Xuân phân và Thu phân, vào lúc mặt trời mọc và lặn, góc của công trình đổ bóng râm thành hình con rắn có lông Kukulcan dọc theo cầu thang phía Bắc. Vào 2 ngày Xuân phân và Thu phân, bóng râm từ các bậc góc trượt theo cạnh phía Bắc kim tự tháp cùng với chuyển động của mặt trời. Những điều đó cho thấy cách tính thời gian của chủ nhân Maya qua Kim tự tháp đã phát triển đến một trình độ rất cao.
Đền thờ các chiến binh ở quần thể Chichen Itza.
Các nhà khảo cổ đã tìm ra bảy sân bóng ở Chichen, trong đó sân lớn nhất nằm ở phía Tây Bắc EL Castillo, có kích thước 166m x 68m. Các bức tường bao quanh cao 12m và trên đó là các vòng chạm khắc hình các con rắn uốn lượn vào nhau. Dưới chân các bức tường là những tấm phù điêu hình cầu thủ, có tấm còn khắc hình cầu thủ bị chặt đầu. Quanh sân bóng còn có bốn đền thờ. Một số người cho rằng người Maya sẽ tổ chức “đá bóng” khi có tranh cãi hoặc để cầu mưa. Hai đội tượng trưng cho sự đối đầu giữa thần trên trời và thần dưới lòng đất, trái bóng tượng trưng cho mặt trời. Trong môn thể thao này, người chơi sẽ dùng hông, cổ tay hay cùi chỏ để đẩy bóng vào khung thành đối phương. Theo một số giả thuyết, chỉ có những người cao quý nhất mới được vào sân bóng còn thị dân thì xem trận đấu bằng tai từ bên ngoài với hệ thống âm thanh có thể tường thuật ra ngoài.
Ở Chichen Itza còn có Đền thờ các chiến binh. Cũng xây với lối kiến trúc gần giống như El Castillo, nhưng Đền thờ các chiến binh chỉ có 2 lối lên. Bên ngoài Đền thờ các chiến binh còn có 1.000 cột nổi tiếng chạm khắc tinh xảo hình chiến binh người Toltec...Nhiều cho rằng trên những cột này là một cái mái dùng làm nơi họp chợ.
Những cuốn biên niên sử Maya ghi lại rằng vào năm 1221 một cuộc nổi loạn và nội chiến bùng phát, và các bằng chứng khảo cổ học dường như cũng xác định rằng các mái gỗ của chợ lớn và Đền các Chiến binh cũng bị đốt cháy vào khoảng thời gian này. Chichen Itza bắt đầu đi vào giai đoạn suy tàn khi quyền cai quản Yucatán rơi vào tay Mayapan.
Tuy nhiên, những thông tin niên đại này đã được sửa đổi rất nhiều trong những năm gần đây. Khi các nhà khảo cổ học có được hiểu biết sâu hơn về những thay đổi trong chế tạo đồ gốm tại đó, và việc xác định niên đại bằng carbon Chichen Itza, sự kết thúc của thủ đô Maya này đã bị đẩy lùi lại hơn 200 năm. Dữ liệu khảo cổ học hiện nay cho rằng Chichen Itza đã sụp đổ khoảng năm 1000 Công nguyên. Điều này dẫn tới một khoảng trống khó hiểu giữa sự suy tàn của Chichen Itza và sự nổi lên của trung tâm quyền lực tiếp sau nó, Mayapan. Những nghiên cứu hiện nay tại Mayapan có thể giúp giải quyết câu hỏi niên đại hóc búa này.
Tuy địa điểm chưa bao giờ hoàn toàn bị bỏ rơi, dân số sụt giảm và những công trình mới cũng không bao giờ được xây dựng sau sự sụp đổ vị thế chính trị của nó. Tuy nhiên, Ao thiêng vẫn là một địa điểm hành hương.
Chichen Itza trở thành địa điểm du lịch từ hơn một thế kỷ nay kể từ khi tác giả người Mỹ John Lloyd Stephens phát hành cuốn sách của ông mang tên Incidents of Travel in Yucatan năm 1843. Được Unesco công nhận là Di sản văn hóa Thế giới từ năm 1988, Chichen Itza trở thành địa chỉ hấp dẫn hàng triệu du khách mỗi năm khi đến đất nước Mexico. Tháng 7 năm 2007, Chichen Itza được bình chọn là một trong bảy kỳ quan thế giới mới cùng với phế tích Machu Picchu, lâu đài Taj Mahal, Vạn lý trường thành… càng làm cho Chichen Itza trở nên hấp dẫn hơn bao giờ hết.
COMMENTS